Nazwa wsi Gałków
Powstanie każdej, nawet najmniejszej miejscowości, wiąże się z nadaniem jej nazwy. W naszym najbliższym sąsiedztwie, miasta i wsie przyjęły swoje miana najczęściej od miejsca ich założenia np. Brzeziny, Lipiny,Chrusty, Borowa czy Bukowiec, bądź też od założycieli lub członków ich rodzin ( Koluszki, Justynów, Adamów czy Andrzejów ). Jak zatem wyjaśnić, skąd pochodzi nazwa Gałków?
We wstępie książki Andrzeja Krzysztofa Łuczaka pt. „Gałkówek – dobra biskupie” możemy znaleźć poniższy fragment:
„Według legendy bród wyznaczały bowiem olbrzymie głazy polodowcowe zwane gałami, jakich mnóstwo znajduje się na okolicznych polach”
Czy zatem nazwa naszej miejscowości pochodzi od głazów, czy też jak niektórzy ludzie opowiadają od okrągłego jeziora pośrodku wsi, czy też oczu ( gał ) pięknej białogłowy? Postaram się wyjaśnić te wątpliwości.
Z powstaniem większości miejscowości wiążą się lokalne legendy, niekoniecznie mające związek z prawdami historycznymi, a zazwyczaj mające na celu podkreślenie niezwykłości i wyjątkowości danej osady. Tak i opowieść o pięknych oczach może również być jedynie powiastką próbującą wytłumaczyć w prosty sposób powstanie naszej miejscowości. Również historia o jeziorze w żaden sposób nie może wiązać się z nazwą wsi Gałków. Jezioro, z którego pozostały już tylko niewielkie stawiki, znajdowało się w miejscowości Gałków Duży założonej w 1348 roku, natomiast nazwę Gałków możemy znaleźć już w dokumencie o sto lat starszym i odnoszącym się do wsi położonej niedaleko obecnych stawów Niedzielskiego.
Czy zatem nazwa pochodzi od głazów? W języku rosyjskim, w którym pozostało wiele słów używanych przez pradawnych Słowian, kamienie znajdujące się w rzekach rzeczywiście nazywają się gałkami. Są jednak inne możliwości wytłumaczenia nazwy wsi .
W XIX wiecznej książce „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” (pełna wersja dostępna w internecie) możemy znaleźć taką informację:
Gałka,dawne nazwisko,stanowi źródłosłów wielu nazw: Gałki, Gałków, Gałkowice i t.p.
W Polsce mieszka obecnie przeszło osiem tysięcy osób noszących to nazwisko, w Gałkowie również ono występowało np. nosili je moi dziadkowie Bolesław i Pelagia.
Inną możliwością jest powiązanie nazwy z jej legendarnym założycielem. Być może pierwszy osadnikiem był Gołuch ( zapomniane imię staropolskie, występuje w powieściach historycznych Karola Bunscha) bądź Gallus (Gaweł)
Pozostaje jeszcze jedna możliwość. Czytając wspomniany „Słownik …” znalazłem niezwykle ciekawą informację:
Gałkówka, rz., ob. Mroga.
Rzeka Gałkówka to jeden z trzech dopływów Mrogi. Wypływała ona z jeziorek położonych tuż przy obecnym lasku pomiędzy „linią” a „Witosowem”( częścią Gałkówka Parceli położoną najbliżej Gałkowa Dużego) i opływając wzniesienie od wschodu wpadała do Mrogi w okolicach dworu w Gałkówku. Jej pozostałością są tzw stawy Niedzielskiego, rowy melioracyjne w jej dawnym korycie oraz charakterystyczna dolina. Pamiętajmy,że wiele miejscowości przyjęło swoje nazwy od rzek przez nie przepływających, natomiast nie znamy odstępstw od tej reguły.
Skąd więc pochodzi nazwa Gałków? Wybór wersji pozostawiam Czytelnikom.
Dominik Trojak
